یک طرح ویرانگر زیست محیطی دیگر در ساحل خلیج فارس

گزارش امروز روزنامه اعتماد خبر از ادامه یک طرح ویرانگر زیست محیطی دیگر در ساحل خلیج فارس و ذخیره گاه زیست محیطی مهم نخل ناخدا در شرق بندرعباس داده است. طرحی که دولت محمود احمدی نژاد به مقام های استان اجازه نداده بود تا بررسی های زیست محیطی لازم را در باره آن به عمل آورند و از همان ابتدا کارشناسان ملی و محلی در باره اثرات زیانبار آن هشدار داده بودند. اما اکنون گزارش حمید رضا میرزاده در اعتماد روز چهارشنبه ۲۳ بهمن نشان می دهد که اجرای این طرح در عمل از طرح روی کاغذ هم خطرناک تر بوده و پیمانکار به جای استفاده از ستون از طریق خشک کردن دریا و بستن راه جریان آب اقدام به ساختن این دیواره نزدیک به ۴ کیلومتری کرده است. گزارش روزنامه اعتماد را آورده ام تا ابعاد این ویرانی بیشتر روشن شود:

ساخت بندر در شهر بندرعباس تنوع زيستي ساحلي را تهديد مي‌كند

«نخل ناخدا» به تعهدات عمل نكرد

روزنامه اعتماد،حميد رضا ميرزاده/ از سال 1390 اداره بنادر و دريانوردي استان هرمزگان طرحي را با نام «بندر نخل ناخدا» در شرقي‌ترين نقطه شهر بندرعباس كليد زد. بر اساس اين طرح، بندر نخل ناخدا در سه هزار و 500 متري ساحل و در ميان آب‌هاي خليج فارس ساخته مي‌شود تا مسير تردد اهالي و گردشگران به جزيره هرمز نزديك‌تر شود. مسير دسترسي به اين بندر نيز، جاده‌يي است كه از طريق خاكريزي در دريا به طول بيش از سه كيلومتر ايجاد مي‌شود. به اين ترتيب، براي احداث اين بندر، ديواره‌يي به طول بيش از سه كيلومتر درون دريا احداث مي‌شود كه از شرق شهر بندر عباس به طرف جنوب امتداد خواهد داشت و در پايان اين ديواره، بندرگاهي با نام نخل ناخدا احداث خواهد شد.

اختلال در گردش آب خليج فارس

ممكن است براي بسياري از مردم، احداث اين بندر، به نوعي جاذبه توريستي محسوب شود اما از نظر محيط زيستي احداث اين ديواره و بندر، باعث بروز مشكلات محيط زيستي خواهد شد. «علي عبدي‌پور»، مستند ساز و پژوهشگر حوزه محيط‌زيست دريايي درباره مشكلات اين طرح مي‌گويد: «آب خليج فارس هر سه تا پنج سال به كلي تعويض مي‌شود و اين تعويض آب نيز از طريق تنگه هرمز اتفاق مي‌افتد. به اين طريق كه آب از درياي عمان و از طريق شمال تنگه هرمز وارد خليج فارس مي‌شود و در گردشي برخلاف جهت عقربه‌هاي ساعت در داخل خليج فارس، از طريق جنوب تنگه هرمز دوباره به درياي عمان باز مي‌گردد. » او مي‌گويد كه اين تعويض آب با توجه به آلودگي‌هاي متعدد نفتي و آلودگي‌هاي انساني و صنعتي كه وارد خليج فارس مي‌شوند، براي ادامه حيات در اين دريا داراي اهميت زيادي است و با ايجاد ديواره‌يي به طول سه كيلومتر در اين گردش، اختلال ايجاد مي‌كند. شهر بندرعباس فاقد سيستم تصفيه فاضلاب است هم‌اكنون فاضلاب‌هاي شهري و صنعتي بدون پالايش به‌طور مستقيم وارد خليج فارس مي‌شود. «بوي متعفن فاضلاب‌هايي كه از اين شهر به دريا سرازير مي‌شود در حدي است كه حتي در محدوده ساختمان اداره كل محيط زيست استان در جنوب شرقي شهر، به صورت آزار‌دهنده‌يي به مشام مي‌رسد! با ايجاد مانع در مسير چرخش آب، اين فاضلاب‌ها در سواحل بندرعباس تجمع كرده و به گسترش آلودگي‌ها و بروز بيماري‌ها يا شيوع بلوم جلبكي (كشند سرخ) منجر خواهد شد.»عبدي‌پور همچنين مي‌گويد كه ساخت ساحل اين ديواره، باعث اختلال در مهاجرت ماهيان تجاري، خصوصا ماهيان تن و ساردين مي‌شود: «اين جاده به طول سه كيلومتر و نيم، مانع بزرگي در مسير اين مهاجرت ايجاد كرده است و باعث به هم خوردن چرخه غذايي آبزيان به ويژه در شهرها و مناطق غرب بندرعباس و نهايتا استان بوشهر و سپس خوزستان مي‌شود. امسال در استان هرمزگان صيد ميگو به‌طور قابل توجهي كاهش يافته است.»

تخريب بستر گلي و تهديد تنوع زيستي

بستري كه اين ديواره درون آن احداث شده، يكي از مهم‌ترين عرصه‌هاي محيط زيست دريايي است. اين بسترها كه به بستر گلي مشهورند، انواع صدف‌ها، حلزون‌ها، خرچنگ‌ها و جنگل‌هاي ارزشمند مانگرو را در خود جاي مي‌دهند كه نقش مهمي در چرخه‌هاي زيستي دريايي دارند. در نزديكي همين ديواره، جنگل مانگرو دست‌كاشت وجود دارد كه چند سال قبل با هدف توسعه جنگل مانگرو در ساحل بندر عباس ايجاد شده است. عبدي‌پور مي‌گويد: «در حالي كه در ايران نه تنها از بسترهاي گلي به خوبي حفاظت نمي‌شود بلكه بخش قابل توجهي از اين بسترها توسط چنين طرح‌هايي درحال نابودي است. هم اينك تخريب اين منطقه براي گسترش جاده و دكل‌هاي انتقال برق به وضوح ديده مي‌شود. از سوي ديگر با عبور و مرور انواع خودروهاي سنگين و سبك -چه در زمان اجراي طرح و چه در زمان بهره‌برداري- علاوه بر ايجاد آلودگي‌هاي صوتي، مقادير زيادي از آلودگي‌هاي سوختي و صنعتي مانند ذرات فلزات سنگين، لنت ترمزها، روغن خودروها، شناورها و... به اين بستر سرازير خواهد شد.»بسترهاي گلي در اقتصاد صيادي نيز نقش مهمي دارند. اين بسترها، محل تخم‌ريزي ميگوها و بسياري از انواع ماهيان هستند كه با تخريب شان، چرخه توليد مثل اين آبزيان نيز به خطر خواهد افتاد. از سوي ديگر، انتشار آلودگي در اين بسترها، باعث آلودگي آبزيان كف‌زي مانند ميگوها مي‌شود و با صيد اين آبزيان، آلودگي‌ها وارد چرخه غذايي مردم خواهد شد.

پيمانكار به تعهداتش عمل نكرده است

«مجيد وفادار»، مديركل حفاظت محيط زيست استان هرمزگان با بيان اينكه «پيمانكار به بخشي از تعهداتش عمل نكرده است» مي‌گويد: «اين طرح يكي از طرح‌هاي مهر ماندگار در دولت قبل بود. زماني كه اين طرح به دست ما رسيد، ما اين طرح را مشمول انجام ارزيابي اثرات محيط زيستي اعلام كرديم اما از تهران به ما اعلام كردند كه بندرهاي تجاري با ظرفيت بالاي يك هزار تن مشمول ارزيابي مي‌شوند. به همين خاطر اين طرح مشمول ارزيابي نشد و ما تعهداتي را براي پيمانكار مشخص كرديم كه براي كاهش مخاطرات محيط زيستي در اجراي پروژه آنها را انجام دهد.»به گفته وفادار، يكي از مهم‌ترين تعهدات پيمانكار استفاده از «شمع و عرشه» براي ساخت جاده دسترسي و بندرگاه بود. در روش شمع و عرشه، مسير دسترسي و بندرگاه، از طريق خاكريزي و ايجاد ديواره احداث نمي‌شوند، بلكه جاده و بندرگاه روي پايه‌هايي در بستر دريا قرار مي‌گيرند تا جريان آب قطع نشود و كمترين آسيب به بستر و محيط دريا وارد شود: «متاسفانه پيمانكار اين تعهد را انجام نداد و ما نامه‌نگاري‌هاي متعددي انجام داديم ولي به دليل تغيير و تحول پياپي در مديريت اداره بنادر هنوز به جايي نرسيده و ما ناچار به معاون عمراني استاندار نامه نوشتيم و از ايشان تقاضا كرديم كه از كارفرما درباره اجراي اين تعهدات توضيح بخواهد كه هنوز پاسخي دريافت نكرده‌ايم.»او مي‌گويد: «ما با خشك كردن دريا مخالفيم اما در ساخت اسكله‌ها و بندرگاه‌ها خشك كردن بخشي از دريا اجتناب ناپذير است. اما تاكيد ما اين است كه مسائل محيط زيستي در اين پروژه‌ها رعايت شوند. مثلا مساله رسوب‌گذاري حوضچه بندر مساله مهمي است كه به دليل ناديده گرفتن مسائل محيط زيستي اتفاق مي‌افتد و باعث مي‌شود تا با تجمع رسوب در بستر حوضچه، خود بندر غيرقابل استفاده شود.»وفادار تاكيد مي‌كند كه پيمانكار تاكنون گزارشي از اقدامات انجام شده و وضعيت پروژه به اداره كل محيط زيست هرمزگان ارائه نكرده است و طبق آن چيزي كه از پروژه مشاهده مي‌شود، به تعهدات عمل نشده است: «پيمانكار بايد گزارش فني و مستندي از اين پروژه ارائه كند تا بدانيم چه ميزان به تعهداتش عمل كرده است. ما پيگير اين تعهدات قانوني خواهيم بود و منتظر گزارش پيمانكار هستيم.»علاوه بر مسائل محيط زيستي، توجيه اين طرح نيز با اشكالاتي مواجه است. «ايجاد مسير دسترسي نزديك‌تر به جزيره هرمز و دسترسي‌تر اهالي به عنوان يكي از مهم‌ترين توجيهات اين طرح آمده است. اما در واقع تنها چيزي كه با اجراي اين طرح كوتاه مي‌شود، زمان مورد نياز براي مسافرت دريايي است. به بيان ديگر، مسافران مجبورند براي عزيمت از شهر بندر عباس به جزيره هرمز، سه و نيم كيلومتر از مسير را با استفاده از خودرو طي كنند و پس از آن با استفاده از شناور، بقيه مسير را طي كنند در صورتي كه پيش از اين، تمام اين مسير را با استفاه از شناور طي مي‌كردند. همين جابه‌جايي با وسايل نقليه متعدد، هزينه‌ها براي رسيدن به جزيره هرمز را افزايش خواهد داد.